2018-жылы өстүрүлгөн айыл чарба өсүмдүктөрүн оруп жыйуунун жүрүшү  тууралуу 8-августка  карата  АНАЛИТИКАЛЫК МААЛЫМАТ
Анализ көрсөткөндөй, айдоо аянттарынын чарбалык субъекттерге болгон пайыздык катнашы төмөндөгүдөй: 
Айдоо аянттардын негизги  бөлүгү дыйкан, фермердик чарбаларга тийиштүү – 924,1 миң гектар, же жалпы айдоо аянтынын 71,8 пайызын түзөт;
- мамлекеттик жана коллективдүү чарбалар – 54,4 миң гектар, же 4,2 пайыз;
- калктуу конуштардын айдоо жерлери  75,9 миң гектар, же 5,9 пайыз;

-айыл чарба багытындагы мамлекеттик фонддун жерлер айдоо аянттары жана  айыл өкмөттүн аймагындагы айдоолор 223,3 миң га, же 17,3 пайызды түзөт. Бул жерлердин  керектүү бөлүгүн үрөнчүлүк, мал чарбачылык жана дыйкан фермердик чарбалар колдонушат.
               Айдоо аянттарынын башка категориядагы жер колдонуучулар (өнөр жай, транспорт, өзгөчө кайтарылган жаратылыш аймактары, токой жана суу фонддор ж.б.) жалпы айдоо аянтынын 10,1 миң га, же 0,8 пайызын ээлейт.
               2018-жылы жалпы айдоо аянты 1214,9 миң га түзүп, өткөн жылдан 8,3 миң га көп болду.    Пайдаланылбаган  айдоо жерлердин аянты 67,3 миң га түзүп, өткөн жылга салыштырганда 7,5 миң га азайды.

- 2015-жылы-90.0 миң болсо, -2016-жылы-81.9 миң га,
-2017-жылы 74,8 миң га түзгөн.
Быйылкы жылы айылдык товар өндүрүүчүлөр үрөн менен жетиштүү камсыз болушту. Ошондой эле минералдык жер семирткичтер, химикаттар, биологиялык препараттар  менен камсыз болуп турулду. Дизельдик отун майлоочу майлар жана айыл чарба техникалар  менен камсыздоодо да көйгөйлөр болгон жок.
Айыл чарбасын каржылоо долбоорлору боюнча. Алты жыл аралыгында “Айыл чарбасын каржылоо” долбоору боюнча

коммерциялык банктар тарабынан 25,9 млрд. сом  жеңилдетилген насыя берилди. Анын ичинен  быйылкы жылдын 2-августуна   карата 4,8 млрд. сом насыя берилди. Анын 2,7 млрд. сом, же 56,3 пайызы мал чарбачылыгына,  1,15 млрд. сом, же 24,0 пайызы дыйканчылыкка, 945,3 млн. сом, же 19,7 пайызы кайра иштетүүгө берилди. 
2018-жылы жалпы -7,0 млрд. сомго чейин  женилдетилген насыяларды берүү күтүлүүдө.
2011-жылдан бери дыйкан-фермерлерге 2,4 миңден ашык айыл чарба техникасы,  ал эми  быйыл  171 даана техника лизингге берилди.
Региондордо   жалпы 60 МТС  иштеп жатат, 2018-жылы  9  МТС түзүлдү.
Министрлик тарабынан республикалык, облустук жана райондук деңгээлде өткөрүлүп жаткан окутуп үйрөтүүчү семинарлар “талаа-күндөрү да өз таасирип берип жатат.
2018–жылдын  6-августуна карата  план боюнча көлөмү -3641 млн.м3 суу каралса,  чыныгы берилген суунун көлөмү –3351,5 млн.м3 түзүп, план -92 пайызга аткарылган.  План боюнча – 2425,4 миң га сугат аянты сугарылышы каралса иш жүзүндө баардыгы болуп – 2220,8 миң гектар аянты сугарылып, план -92 пайызга аткарылган.
Сугарылган – 2220,8 миң гектардын ичинен – 202,3 миң гектары эрте жазгы ным топтоо сугаты менен, биринчи сугаты менен – 909,9 миң га, экинчи сугаты менен – 1108,6 миң гектар аянты  сугарылган.
Учурда республиканын Нарын облусунан башка облустарда айыл чарба өсүмдүктөрү жыйналууда. Ысык-Көл облусунда кылкандуу данды оруп-жыйноо иштерине жаңы  эле киришти.
Оруп жыйноого комбайндардын   85-90 %  катышып, ар бир комбайнга болгон  (нагрузка)  орточо 200-285 гектарды түзөт.
Дыйкандар 1,0 га жердеги буудай, арпаны  оруп берүүгө түштүк облустарда- 3000-3500 сомдон,  түндүк облустарда 2000 -2500 сомдон (соляркасы ичинде)  акы төлөп  жатышат.  Республика боюнча оруп жыйноо иштерине былтыркы 334 комбайндын ордуна 470 комбайн иштеп жатат, анын ичинен 169 башка региондордон тартылды.
Айыл чарба өсүмдүктөрүн оруп-жыйноо иштери үчүн-33,9 миң тонна дизелдик отун керектелет, анын-23,8 миң тоннасы ташылып келинген жана ал керектөөнүн 70,2 % түзөт. Дизелдик отундун 1 литрине  болгон орточо баасы-44,5 сом болууда. Бул өткөн жылдан 5-6 сомго жогору.  Кол койулган өз ара түшүнүү Келишимине ылайык, Нефтетрейдер Ассоциациясынын дизелдик отунду камсыздоо, жана баанын жогорулашына жол бербөө  боюнча иш жүргүзүүдө.
Өкмөттүн облустардагы ыйгарым укуктуу өкүлдөрүнүн ыкчам маалыматтары боюнча, республика боюнча кылкандуу дан өсүмдүктөрүнүн -295,5 миң га  жыйналды, же жалпы анттын 66,1 % түзүп, өткөн жылдын деңгээлинен-15,4 миң га көп.  
Анын ичинен,  буудай 170,0  миң га, же 67,0 %, же өткөн жылдан 12,0 миң га  жыйналды.  Арпа-125,5 миң га аянтта жыйналды, же жалпы аянттын 65,0 % түзүп, өткөн жылга салыштырганда 1,3 миң га көп,
Чүй облусунда кылкандуу дандын-96,0%, , Жалал-Абадда-89,6 пайызын, ал эми Баткен, Ош жана Талас облустарынын дыйкандары-75,0 69,0-63,0 пайызын  жыйнап алышты.
Республикада биринчилерден болуп Ош облусунан Араван, Алай, Жалал-Абаддан Ноокен,  Базар-Коргон жана Чүйдөн Сокулук, Москва райондору кылкандуу дан эгиндерин оруп жыйноо иштерин аякташты. Ноокен району боюнча ар бир гектардан алынган түшүмдүүлүк 38,0 ц/га түзүп, 2017-жылга салыштырмалуу 2,2 ц/га көп болду, ал эми Базар-Коргон району боюнча түшүмдүүлүк 36,8 ц/га түзүп, былтыркы жылга салыштырмалуу 0,6 ц/га көп болду.
Түшүмдүүлүк республика боюнча-26,5 ц/га түзүп, өткөн жылдан 0,6 центнерге көп а.и: -буудайдын орточо түшүмдүүлүгү -27,5 ц/га же 0,5 ц/га көп;
-арпаныкы - 23,6 ц/га түзүп, өткөн жылдан 0,6 ц/га көп.
Республикада  буудай боюнча эң жогорку түшүмдүүлүккө (31,9-28,4ц/га) Жалал-Абад, Талас, Чүй облусунун дыйкан-фермерлери жетишишти.
Республика боюнча дүң түшүм бункердик салмак менен алганда 782,1 миң тоннаны түзүп, өткөн жылга салыштырмалуу -57,0 миң тоннага көп топтолду, а.и:
- буудай -467,9 миң тонна топтолуп, же 40,4 миң тоннага көп;
- арпа  – 314,2 миң тонна топтолуп, 16,5 миң тоннага көп болду.
Республиканын түштүк региондорунда кылкандуу дан эгиндердин эрте жыйналган  талааларына экинчи түшүм үчүн жашылча, жүгөрү эгилди.
Быйыл Ысык-Көл облусунда 88,3 миң га, Нарында 23,3 миң га буудай арпа орулат.   керек. Ошондуктан, кар алдында калтырбай жыйнап алууга карата, аталган облустарга  Чүй облусунан тартуу боюнча дан эгиндерин жыйноочу комбайнчылары менен келишим түзүүнү уюштурууда.
2018-жылга прогноз
Региондордон алынган маалымат боюнча быйылкы жылы таза салмакта 644,7 миң тонна  буудай данын  алуу күтүлүүдө, бул 2017-жылга караганда 44,6 миң тоннага көптүк кылат. Буга жетишсек, калктын муктаждыгы эле камсыз кылынбастан мал чарбасын аралаш тоюткор менен камсыз кылуу да жакшырат.
Арпа  даны - 446,1 миң тонна топтолуп, былтыркыдан  21,7 миң тоннага көп күтүлүүдө.
Картошканын түшүмүн да жыйноо кызуу жүрүп жатат.  Жалпы-84,4 миң га аянттын-11,5 миң га же 11,5 %  казылып алынып, орто түшүмдүүлүк-158,3 ц/га түзүп, өткөн жылдан-4,0 ц/га жогору.  Дүң жыйым 182,2 миң тоннаны түздү, өткөн жылга карата 18,6 миң тонна көп.
Ал эми Чүй облусунун картөшкө өстүргөн дыйкандары  гектарынан 170,8 центнерден түшүм  алышууда.
Жашылча өндүрүүчүлөр жакшы жыйынтыктарга  жетишип,  дүң жыйымы -387,9 миң тонна  жыйналып, 2017-жылга карата 42,7 миң тоннага көп.
Ошондой эле, бак өстүрүүчүлөр да анын дүң жыйымын - 150,0 миң тонна жыйналып, өткөн жылдан 5,0 миң тоннага көп.
Жашылча боюнча Жалал-Абад, облусунун дыйкандары өткөн жылдан 25,4 миң тонна көп жыйнашса, бахчанын дүң жыйымын  8872 тоннага жеткирип, былтыркыдан 2,0 миң тонна көп жыйнашты .
Акыркы 3 жылда өзгөчө мөмө – жемиштердин түшүмдүүлүгү жана дүң жыйымы жогорулады. Себеби Кыргызстандын ЕАЭБке мүчө болгондон бери жергиликтүү дыйкандар өндүрүлгөн продукцияларын  сыртка экспорттоого кызыктар.

Аналитическая информация о ходе проведения  уборочных  работ сельскохозяйственных   культур  в 2018 году по  состоянию  на  8  августа

            Как показывает анализ процентное соотношение сельхоз площадей к хозсубъектам нижеследующее:
Основная часть сельхозугодий 924,1 тыс. га относится к крестьянско-фермерским хозяйствам или составляет 71,8% от общей площади пахотных земель.
- государственные и коллективные хозяйства – 54,4 тыс. га или 4,2%;
- земли населенных пунктов 75,9 тыс. га или 5,9 %.
Земли сельскохозяйственного назначения государственного фонда сельхозугодий  составляют 223,3 тыс. га или 17,3%. Основная часть этих земель используется семеноводческими и племенными хозяйствами.
Площади земель других категорий составляет – 10,1 тыс. га или 0,8% от общей площади сельхоз земель.
В 2018 году общая площадь пахотных земель составила 1214,9 тыс. га и по сравнению с 2017 годом возросла на 8,3 тыс. га. Неиспользованные пашни сократились на 7,5 тыс. га и составила 67,3 тыс. га.
- в 2015 году было 90,0 тыс. га;
- в 2016 году было 81,9 тыс. га;
- в 2017 году было 74,8 тыс. га.
В этом году сельские товаропроизводители были обеспечены семенами сельхоз культур в достаточном объеме. Также были обеспечены соответствующие объемы минеральных удобрений и агрохимикатов. Проблемы с обеспечением ГСМ и готовностью сельхозтехники не наблюдались.
По проекту финансирование сельского хозяйства.
            За последние 6 лет по проекту «Финансирование сельского хозяйства» коммерческими банками республики были выданы льготные кредиты на сумму 25,9 млрд. сомов. Из них в текущем году по состоянию на 2 августа было выдано 4,8 млрд. сом. Из них 2,7 млрд. сом или 56,3 % было выдано по отрасли животноводства, 1,15 млрд. сомов или 24% по отрасли растениеводства, а по отрасли переработка сельхоз продуктов было выдано 946,3 млн. сомов или 19,7% от общей суммы.
В 2018 году ожидается выдать льготных кредитов на сумму до 7 млрд. сомов.
С 2011 года крестьянам и фермерам было выдано более 2,4 тыс. сельхозтехники в лизинг, а в 2018 году было выдано 171 единиц сельхоз техники.
В регионах оказывают услуги 60 МТС, а в текущем году было открыто 9 МТС.
Республиканские и региональные обучающие семинары, дни поля проводимые министерством, оказывают положительный эффект на повышение уровний знаний сельских товаропроизводителей.
В соответствии с представленной отчетами областей по состоянию на 6 августа 2018 года по республике подано  на орошение – 3351,5 млн. м3 поливной воды при плане – 3641,0 млн. м3 что составляет  92.0%.
Поливы выполнены на площади – 2220,8 тыс. га при плане – 2425,4 тыс. га, т.е. 92,0%.
Из них первым поливом полито 909.9 тыс. га вторым поливом 1108,6 тыс га.
В настоящее  время в хозяйствующих субъектах всех южных  областей республики, а также в Таласской, Чуйской и Иссык-Кульской областях проходит массовая уборка выращенного урожая сельхоз культур.
К уборочным работам приступили 80-90% комбайнов имеющихся в республике. Нагрузка на 1 комбайн в среднем составляет 200-285 га.
Фермеры за уборку 1 га зерновых колосовых культур платят за услуги комбайна, на юге республики – 300-3500 сом/га, а на севере страны 200-2500 сом/га.
Для уборки урожая в целом по республике потребность в ГСМ составляет 33,9 тыс. тонн. В настоящее время ГСМ завезено 23,8 тыс. тонн и обеспеченность составляет 70,2%. Цена за 1 литр дизельного топлива составляет в среднем 44,5 сом/литр. Это по сравнению с прошлым годом выше на 5-6 сомов. В соответствии  с Соглашением о взаимопонимании,  подписанным между министерством и ассоциацией нефтетрейдеров Кыргызстана, ассоциация проводит соответствующую работу по обеспечению ГСМ и недопущению подорожания цен.
По оперативным данным Полномочных представительств Правительства Кыргызской Республики в областях на 10 августа 2018 года,  убрано 295,5  тыс.га зерновых колосовых культур, или 66,1  %, что на 15,4 тыс.га больше прошлогоднего уровня.  При этом пшеницы  убрано 170,0 тыс.га, или 66,9 %, что на 11,9  тыс.га также больше. Ячменя убрано 125,5  тыс.га, или 65,0  % и  больше уровня прошлого года на 1,3 тыс. га больше.
Уборка выращенного урожая   зерновых  колосовых  культур  по регионам республики  проходит  разными  темпами  в зависимости от сроков созревания. В Чуйской области убрано 96%, в Джалал-Абадской области 89,6%, а в Баткенской, Ошской и Таласской областей убрано 75,0-69,0-63,0 %.
Одним из первых закончили уборку урожая зерновых колосовых культур сельские товаропроизводители Араванского, Алайского районов Ошской области, Ноокенкий, Базар-Коргонский районы Джалал-Абадской области и Сокулукский и Московские районы Чуйской области.
В Ноокенском районе Джалал-Абадской области средняя урожайность зерновых колосовых культур составила 38 ц/га и это больше на 2,2 ц/га уровня прошлого года, а в Базар-Коргонском районе средняя урожайность составила 36,8 ц/га и в сравнении с прошлым годом больше на 0,6 ц/га.
Средняя урожайность зерновых колосовых культур по республике составляет 26,5 ц/га, больше уровня прошлого года на 0,6 ц/га, из них средняя урожайность пшеницы составляет 27,5 ц/га, больше 2017 года на 0,5 ц/га, а урожайность ячменя составляет 23,6 ц/га, также больше прошлого года на 0,6 ц/га.
Самая высокая урожайность пшеницы по республике была достигнута фермерами Джалал-Абадской, Чуйской и Таласской областей (31,9-28,4-30,5 ц/га).
Валовой сбор зерновых колосовых культур в бункерном весе в среднем по республике составил 782,1 тыс. тонн, что на 57,0 тыс. тонн больше прошлого года, из них:
- пшеница 467,9 тыс. тонн или на 40,4 тыс. тонн больше 2017 года;
- ячмень 314,2 тыс. тонн или на 16,5 тыс. тонн больше 2017 года.
В этом году уборочная площадь зерновых колосовых культур составляет  в Иссык-Кульской области 88,3 тыс. га в Нарынской области 23,3 тыс. га. Поэтому  организуются работы по составлению договоров с комбайнерами Чуйской области по перегону комбайнов в эти области.
По предварительным прогнозам в 2018 году ожидается сбор пшеницы в чистом весе в объеме 644,7 тыс. тонн, это больше чем было в 2017 году на 44,6 тыс. тонн. Достижение  такого показателя, позволит обеспечить не только более высокие показатели продовольственной  безопасности, но и повысить уровень обеспеченности кормами отрасли животноводства.
Прогнозируемый валовой сбор ячменя составляет 446,1 тыс. тонн, что также больше уровня 2017 года на 21,7 тыс. тонн. 
Гораздо лучше положение дел  с  темпами уборки и  выращенным урожаем картофеля, овощных  и бахчевых  культур. В целом по республике убрано 11,5 тыс.га картофеля или 13,6%, что на 0,9 тыс.га больше прошлогоднего, собрано товарного картофеля 182,2  тыс.тонн, что на 18,6 тыс.тонн больше прошлого года. Средняя урожайность картофеля составляет 158,3 ц/га, что также больше уровня прошлого года на 4,0 ц/га.
Картофелеводы Чуйской области в среднем достигли урожайности 170,8 ц/га.
Овощей  собрано 387,9 тыс.тонн, или на 42,7 тыс.тонн больше прошлогоднего уровня.  Бахчевых культур на отчетную дату собрано 150,0  тыс.тонн, или на 5,4 тыс.тонн больше прошлого года.
Фермеры Джалал-Абадской области собрали овощей на 25,4 тыс. тонн больше чем в прошлом году, а валовой сбор бахчевых культур достиг 8872 тонн, что больше уровня прошлого года на 2,0 тыс. тонн.
За последние 3 года заметно увеличилась урожайность  и производство плодовых культур- это связано с вхождением в ЕАЭС и интересом наших садоводов в экспорте своей продукции на международные торговые рынки.